Vorige week kreeg ik een spoedmelding van Jorn uit de Overdie. “Mijn toilet loopt over en er komt water uit het doucheputje,” klonk het paniekering door de telefoon. Het was zaterdagavond, het regende al twee dagen aan één stuk, en ik wist meteen wat er aan de hand was. Binnen 25 minuten stond ik bij hem voor de deur met mijn camera-inspectieapparatuur. De diagnose was snel gesteld: een combinatie van bladeren en vet had de hoofdafvoer volledig geblokkeerd. Typisch herfstprobleem, en hij was niet de enige die dag.
Als loodgieter in Alkmaar zie ik elk jaar hetzelfde patroon. Zodra de bladeren vallen en de temperatuur daalt, explodeert het aantal seizoensgebonden rioolproblemen Alkmaar. En dat is geen toeval. De combinatie van extreme neerslag, organisch materiaal en dalende temperaturen zorgt voor een perfecte storm in onze riolering. Vooral in wijken zoals het Centrum en de Overdie, waar oude en nieuwe systemen door elkaar lopen.
Waarom herfst en winter zo risicovol zijn
De periode tussen oktober en maart is veruit het drukst voor loodgieters. Niet omdat mensen ineens slordig worden, maar omdat er gewoon meer mis kan gaan. De natuur, het weer en ons gedrag veranderen allemaal tegelijk, en ons rioolstelsel moet dat allemaal verwerken.
Bladeren: veel meer dan een visueel probleem
Iedereen ziet de bladeren vallen, maar weinig mensen realiseren zich wat er daarna gebeurt. Die bladeren belanden in dakgoten, kolken en regenpijpen. En daar blijven ze niet netjes liggen wachten tot iemand ze opruimt. Ze beginnen te rotten, vormen een compacte massa en creëren verstoppingen die het hemelwater nergens meer heen laat gaan.
Bij Jorn in de Overdie was het precies dit probleem. De rijtjeswoningen uit de jaren 70 hebben relatief smalle hemelwaterafvoeren. Normaal gesproken geen issue, maar combineer dat met twee dagen regen en een seizoen vol bladeren, en je hebt een probleem. Het water kon nergens heen, dus zocht het de makkelijkste weg: terug via het vuilwater riool.
In het Centrum zie ik dit nog vaker. Die oude gietijzeren leidingen uit de 19e eeuw hebben al van zichzelf weinig capaciteit. Voornamelijk gemengd stelsel, wat betekent dat hemelwater en vuilwater door dezelfde buizen gaan. De Ramen en Marktstraat krijgen niet voor niets extra hemelwaterriolering van €400.000, de huidige systemen kunnen het gewoon niet aan.
Extreme neerslag en onze verouderde systemen
Ik werk nu 25 jaar als loodgieter in Alkmaar, en de buien zijn echt heviger geworden. Wat vroeger een stevige regenbui was, is nu bijna standaard. Onze riolen zijn ontworpen volgens normen uit de jaren 50 en 60. Die gaan uit van gemiddelden die gewoon niet meer kloppen.
Vorige maand nog, tijdens die heftige bui begin oktober, kreeg ik binnen twee uur zes meldingen van wateroverlast. Allemaal in het Centrum, rond het Waagplein en de Doelenkluft. Daar zijn overstorten, maar die kunnen het tempo niet bijhouden. Het water komt dan via de toiletten en doucheputjes terug naar binnen. Niet bepaald prettig als je net aan het douchen bent.
Trouwens, de gemeente plant wel verbeteringen, maar dat duurt jaren. Tot die tijd moeten we het doen met wat we hebben. En dat betekent: preventief onderhoud en alert blijven op waarschuwingssignalen.
De winterse bedreigingen die je niet ziet aankomen
Vorst is eigenlijk nog verraderlijker dan bladeren. Je ziet het niet gebeuren, en de schade wordt vaak pas zichtbaar als het al te laat is.
Bevroren leidingen in historische panden
In het Centrum werk ik regelmatig in monumentale panden. Prachtige huizen uit de 17e eeuw, maar loodgietertechnisch soms een nachtmerrie. Die oude loden leidingen die nog her en der zitten, zijn extra gevoelig voor vorst. Lood is relatief flexibel, maar als het water erin bevriest, scheurt het alsnog.
Vorig jaar had ik een klus bij de Grote Sint-Laurenskerk, in een pand aan de Langestraat. Authentiek 17e-eeuws grachtenpand, WOZ-waarde rond de €480.000, en een eigenaar die alles origineel wilde houden. Mooi, maar die loden aanvoer naar de keuken vroor elk jaar dicht. We hebben uiteindelijk een compromis gevonden: een moderne koperen leiding achter het zichtwerk, met de originele kraan behouden.
Vet stolt sneller in de kou
Dit is volgens mij een van de meest onderschatte winterproblemen. Iedereen weet dat je geen vet door de gootsteen moet spoelen, maar in de winter is het effect veel erger. Bij 5 graden buitentemperatuur stolt vet in je afvoer binnen een paar uur. In de zomer duurt dat dagen.
Fredrick uit de Overdie belde me in januari met een verstopte keukenafvoer. “Ik doe niks anders dan normaal,” zei hij. Dat geloofde ik wel, maar normaal is in de winter gewoon niet genoeg. We eten meer stamppot, meer vette wintermaaltijden, meer frituur tijdens de feestdagen. Dat vet moet ergens heen, en als het afkoelt in je leiding, blijft het plakken.
Bij Fredrick was het een vetprop van bijna 8 meter lang. Hogedruk reiniging met heet water was de enige oplossing. En daarna een goed gesprek over preventie: geen vet door de gootsteen, regelmatig doorspoelen met heet water, en een keer per maand een biologische ontstopper als preventieve maatregel.
Wijk-specifieke risico’s in Alkmaar
Niet elke wijk heeft dezelfde problemen. De leeftijd van de bebouwing en het type rioleringsstelsel maken een enorm verschil.
Centrum: oude systemen, moderne eisen
Het Centrum heeft vooral te kampen met capaciteitsproblemen. Die smalle leidingen (DN50 tot DN80) uit de 19e eeuw zijn gewoon te klein voor moderne waterverbruik en extreme neerslag. Daarbovenop komt het corrosierisico van oude gietijzeren hoofdleidingen.
Ik zie daar regelmatig drukproblemen. Water komt er wel uit de kraan, maar met weinig druk. En als de buurman gaat douchen, hoor je het direct in jouw leiding. Dat komt door die smalle doorsnede. Moderne woningen hebben minimaal DN100, maar in het Centrum zitten nog steeds DN50-leidingen in de grond.
Het verstoppingsrisico is daar ook hoger. Smalle buizen raken sneller geblokkeerd, en de bladval in de binnenstad is enorm. Al die bomen rond het Waaggebouw en bij de Molen van Piet zijn prachtig, maar in oktober en november zorgen ze voor extra werk.
Overdie: naoorlogs maar niet probleemloos
De Overdie heeft een heel ander profiel. Jaren 50 tot 80 bebouwing, dus redelijk moderne systemen. Het gemengde stelsel is daar in goede staat, brede leidingen, en de vlakke ligging zorgt voor weinig overstromingsrisico. Klinkt ideaal, toch?
Maar ook daar zie ik seizoensgebonden problemen. Die koperen binnenleidingen uit de jaren 70 zijn inmiddels 50 jaar oud. Koper gaat lang mee, maar niet eeuwig. En de asbestzement secties in enkele oude delen zijn een aandachtspunt bij renovaties.
Het voordeel is wel dat de drukstabiliteit goed is. Geen grote hoogteverschillen, dus het water stroomt gelijkmatig. En de WADI-systemen voor infiltratie werken prima, mits je ze schoonhoudt. Dat is wel essentieel: bladeren in een WADI kunnen het hele systeem blokkeren.
Preventie: de sleutel tot een zorgeloze winter
Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk preventief onderhoud is. Bij Jorn had een simpele controle in september de zaterdagavond spoedmelding voorkomen. En dat geldt voor 80% van de rioolproblemen die ik in herfst en winter zie.
Oktober: de cruciale voorbereidingsmaand
Begin oktober is het moment om actie te ondernemen. De bladeren beginnen te vallen, maar de ergste buien moeten vaak nog komen. Dus je hebt nog tijd om je systeem klaar te maken.
Dakgoten en regenpijpen: Maak ze schoon voordat de bladeren massaal vallen. Niet alleen de goten zelf, maar ook de regenpijpen. Ik gebruik altijd een hogedrukspuit om die echt door te spoelen. Een tuinslang geeft vaak te weinig druk om alles los te krijgen.
Kolken en inspectieputten: Check of ze vrij zijn en goed afwateren. In het Centrum zitten kolken soms vol met historisch puin en aangekoekt vuil. Die moet je professioneel laten reinigen, anders heeft het geen zin.
Camera-inspectie: Als je woning ouder is dan 40 jaar, of als je regelmatig kleine verstoppingen hebt, overweeg dan een camera-inspectie. Wij kunnen dan precies zien waar de zwakke plekken zitten. Kost een paar honderd euro, maar voorkomt duizenden euro’s schade.
November tot maart: waakzaam blijven
Ook als je alles goed hebt voorbereid, blijf alert. Kleine signalen kunnen grote problemen voorkomen.
Trage afvoer: Als water trager wegloopt dan normaal, wacht dan niet tot het volledig verstopt is. Een preventieve reiniging nu is goedkoper dan een spoedmelding later. Bel gerust, ook voor advies: 085 019 69 05.
Vreemde geuren: Rioollucht in huis kan wijzen op een probleem met de afvoer of de ventilatie. Vooral in de winter, als we minder ventileren, valt dit meer op. Kan iets simpels zijn zoals een droge sifon, maar kan ook duiden op een lekkage.
Vorstbescherming: Bij aankondiging van vorst, isoleer dan kwetsbare leidingen. Buitenkranen afsluiten bij de binnenaftap en leegmaken. In onverwarmde ruimtes minimaal 13mm isolatie rond alle leidingen.
Moderne oplossingen voor oude problemen
De technologie in onze branche is enorm vooruitgegaan. Wat vroeger alleen met graafwerk kon, kunnen we nu vaak zonder.
Relining: renovatie zonder graafwerk
Voor grotere reparaties aan hoofdleidingen gebruiken we steeds vaker relining. We brengen dan van binnenuit een nieuwe coating aan, of trekken een flexibele kous door de oude leiding die ter plekke uithardt. Levensduurverlenging van 50 jaar, zonder je tuin of oprit open te breken.
Vooral in het Centrum is dit waardevol. Stel je voor dat we de Langestraat open moeten breken voor een rioolreparatie. Dat is weken overlast, vergunningen, historisch onderzoek, en kosten die door het dak gaan. Met relining zijn we in een dag klaar, voor een fractie van de kosten.
Smart monitoring: de toekomst is nu
Er komen steeds meer sensoren die waterstanden en doorstroming continu monitoren. Als er een afwijking is, krijg je een melding op je telefoon. Nog voordat je zelf iets merkt, weet het systeem al dat er iets niet klopt.
Ik heb dit vorig jaar geïnstalleerd bij een bedrijfspand aan de Kennemerstraatweg. Ze hadden regelmatig last van terugstuwing tijdens zware buien. Met sensoren kunnen we nu precies zien wanneer de belasting te hoog wordt, en preventief ingrijpen. Sinds de installatie: geen enkele overstroming meer.
Wat te doen bij acute problemen
Soms gaat het toch mis, ondanks alle preventie. Dan is snelle actie cruciaal om de schade te beperken.
Water in huis: eerste hulp
Als rioolwater je huis binnenkomt, volg dan deze stappen:
- Stop met water gebruiken: Geen toilet doorspoelen, geen douche, geen wasmachine. Elk beetje water maakt het probleem groter.
- Bel direct een loodgieter: Wacht niet tot maandag als het zaterdag is. Rioolwater is ongezond en kan snel schade aanrichten. Wij zijn 24/7 bereikbaar: 085 019 69 05.
- Verwijder waardevolle spullen: Als er water op de vloer staat, haal dan spullen naar boven of naar een droge plek.
- Ventileer: Open ramen als het kan, voor frisse lucht. Maar wacht met echt schoonmaken tot de oorzaak verholpen is.
Bevroren leiding: niet forceren
Als je vermoedt dat een leiding bevroren is, probeer deze dan nooit geforceerd te ontdooien met een brander of heteluchtpistool. De kans op barsten is enorm groot.
Wat wel kan: voorzichtig verwarmen met een föhn op lage stand, of warme (niet kokende) doeken eromheen. Maar eerlijk gezegd: bij bevroren leidingen kun je beter meteen een professional bellen. Wij hebben apparatuur om dit veilig te doen, en kunnen meteen checken of er al schade is ontstaan.
De rol van klimaatverandering
Dit is geen doemdenken, maar realiteit: het weer wordt extremer, en onze riolering moet daarmee dealen. De KNMI-scenario’s laten zien dat extreme neerslag met 33% kan toenemen. Dat is niet over 100 jaar, dat is de komende decennia.
Voor Alkmaar betekent dit extra druk op vooral het Centrum, waar de capaciteit nu al krap is. De gemeente investeert gelukkig wel, maar als eigenaar kun je ook zelf stappen zetten. Ontharden van je tuin, regenwater opvangen voor hergebruik, groene daken die water bufferen. Het helpt allemaal.
En volgens mij wordt dit steeds normaler. Bij nieuwbouw is gescheiden afvoer van hemel- en vuilwater nu standaard. Bestaande bouw volgt langzaam. Als je toch renovaties plant, overweeg dan om je hemelwater apart af te voeren. Scheelt druk op het riool en is beter voor het milieu.
Veelgestelde vragen over seizoensgebonden rioolproblemen
Waarom heb ik alleen in de herfst last van verstoppingen?
Herfst combineert meerdere risicofactoren tegelijk. Bladeren en organisch materiaal vormen verstoppingen, extreme neerslag belast het systeem zwaar, en dalende temperaturen zorgen ervoor dat vet sneller stolt in leidingen. In het Centrum van Alkmaar komt daar nog bij dat de oude smalle leidingen minder capaciteit hebben, waardoor problemen sneller optreden.
Hoe voorkom ik bevroren leidingen in monumentale panden?
Isolatie is de belangrijkste maatregel. Vooral oude loden en gietijzeren leidingen in onverwarmde ruimtes hebben minimaal 13mm isolatie nodig. Houd de verwarming ook bij afwezigheid op minimaal 14 graden, en laat bij strenge vorst een klein straaltje water lopen uit kranen in buitengevels. Bij monumentale panden kunnen we vaak onzichtbare isolatie aanbrengen die het authentieke karakter behoudt.
Wat kost een camera-inspectie van mijn riool in Alkmaar?
Een standaard camera-inspectie voor een gemiddelde woning kost tussen de €200 en €400, afhankelijk van de lengte van de leidingen en toegankelijkheid. Voor woningen in de Overdie met rechttoe-rechtaan systemen uit de jaren 70 zijn we vaak binnen een uur klaar. In het Centrum met complexe historische aansluitingen kan het langer duren. Je krijgt altijd vooraf een vast tarief, zodat je weet waar je aan toe bent.
Mijn dakgoten zijn schoon maar toch wateroverlast, wat nu?
Dan ligt het probleem waarschijnlijk dieper in het systeem. Regenpijpen kunnen van binnen verstopt zijn zonder dat je het ziet, of de aansluiting op de riolering is geblokkeerd. In wijken zoals het Centrum kan ook het gemeentelijke riool overbelast zijn tijdens extreme buien. Een camera-inspectie geeft snel uitsluitsel over de exacte oorzaak, en dan kunnen we gericht oplossen.
Hoe vaak moet ik mijn riool preventief laten reinigen?
Voor een gemiddelde woning adviseer ik eens per twee jaar een professionele reiniging, bij voorkeur in september voor de herfst begint. Woningen in het Centrum met oude leidingen of met veel bomen in de buurt kunnen baat hebben bij jaarlijkse reiniging. In de Overdie met moderne systemen en weinig bomen is eens per drie jaar vaak voldoende. Als je regelmatig kleine verstoppingen hebt, is jaarlijks preventief onderhoud zeker aan te raden.
Mijn persoonlijke aanpak voor Alkmaar
Na 25 jaar loodgieterswerk in deze stad ken ik inmiddels elk straatje en elke wijk. Die lokale kennis maakt echt verschil. Als ik een melding krijg uit de Langestraat, weet ik dat ik rekening moet houden met smalle leidingen en mogelijk monumentale beperkingen. Bij een klus in de Overdie weet ik dat de koperen leidingen uit de jaren 70 betrouwbaar zijn, maar dat ik moet opletten voor oude asbestzement secties.
Wat ik het belangrijkste vind? Eerlijke communicatie. Als preventie voldoende is, zeg ik dat. Als je echt een spoedmelding hebt, zijn we binnen 30 minuten ter plaatse. En je krijgt altijd een vast tarief vooraf, geen verrassingen achteraf. Met 10 jaar garantie op ons werk kun je er gerust op zijn dat het goed zit.
De herfst en winter brengen uitdagingen, maar met de juiste voorbereiding en een betrouwbare loodgieter achter de hand hoef je je geen zorgen te maken. Heb je vragen over jouw specifieke situatie? Of wil je preventief een inspectie plannen voor de winter echt losbarst? Bel gerust: 085 019 69 05. Liever eerst een offerte? Binnen 30 seconden heb je hem op mrloodgieteralkmaar.nl.
Want zoals ik tegen Jorn zei na die spoedklus: “Beter een keer goed voorbereiden dan drie keer per winter in paniek bellen.” Hij heeft me inmiddels aanbevolen aan vier buren in de Overdie. En dat is volgens mij het mooiste compliment dat je als vakman kunt krijgen.
